قیمت دلاری بنزین در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۳۷۴ تقریباً یکسان بوده، اما در آن زمان دلار کمتر از ۳۰۰ تومان قیمت داشت، در حالی که اکنون به ۷۰ هزار تومان رسیده است. این اختلاف، با وجود افزایش تصاعدی نرخ دلار، بیانگر کاهش چشمگیر ارزش بنزین در مقابل ارزهای خارجی است.
در سال‌های ۸۶ تا ۸۹ که درآمدهای نفتی کشور در اوج خود بود، قیمت بنزین به حدود ۶۵ سنت در هر لیتر رسید. اما پس از تشدید تحریم‌ها و افزایش نرخ دلار، قیمت دلاری بنزین کاهش یافته و اکنون به پایین‌ترین سطح خود در تاریخ معاصر ایران رسیده است.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی قیمت پایین بنزین در ایران
در حالی که این روند برای دولت به معنای فشار شدید بر بودجه است، اما آثار اجتماعی و اقتصادی آن بر جامعه ایران بیش از پیش نمایان شده است. یکی از بارزترین آثار این روند، ناعدالتی در تقسیم منابع است. به دلیل قیمت پایین بنزین، بیشترین سود از یارانه انرژی نصیب کسانی می‌شود که دارای خودروهای شخصی هستند، در حالی که کسانی که از حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند، هیچ سهمی از این یارانه عظیم ندارند.
مصرف روزانه بنزین در ایران بیش از ۱۲۴ میلیون لیتر در روز است، که به‌طور متوسط ۱۵ میلیون لیتر آن از طریق واردات تأمین می‌شود. هزینه تولید بنزین در پالایشگاه‌های داخلی، بدون در نظر گرفتن ارزش نفت، حدود ۸ هزار تومان به ازای هر لیتر است. در حالی که هزینه واردات بنزین با نرخ ارز مبادله‌ای نزدیک به ۳۳ هزار تومان به ازای هر لیتر است. به این ترتیب، دولت مجبور است روزانه مبلغی حدود ۱۳۷۵ میلیارد تومان برای تأمین بنزین پرداخت کند.
اما قیمت‌گذاری یارانه‌ای بنزین، که به طور میانگین ۷۰ درصد بنزین مصرفی در ایران را شامل می‌شود، باعث شده است که فقط کسانی که خودرو دارند، از این یارانه بهره‌مند شوند. در حالی که بیشتر مردم که از حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند، هیچ سهمی از این یارانه‌ها ندارند.
پیامدهای اجتماعی: ترافیک، مشاغل کاذب و آلودگی
قیمت پایین بنزین موجب شده تا استفاده از خودروهای شخصی به شدت افزایش یابد. این مسئله در شهرهای بزرگ مانند تهران منجر به شکل‌گیری ترافیک شدید و گره‌های ترافیکی می‌شود که به راحتی می‌تواند ساعت‌ها از وقت شهروندان را تلف کند. علاوه بر این، افزایش استفاده از خودروهای تک‌سرنشین، موجب افزایش آلودگی هوا در کلانشهرها به ویژه تهران شده است.
از طرف دیگر، نبود حمل و نقل عمومی مناسب باعث شده که مشاغل کاذب مانند رانندگی در تاکسی‌های اینترنتی، تبدیل به شغل‌های پرطرفدار و پررونق شود. این مشاغل، که به دلیل پایین بودن هزینه بنزین، از صرفه اقتصادی بالایی برخوردار هستند، موجب افزایش بیشتر ترافیک و حتی رقابت بی‌رویه برای جذب رانندگان جدید شده است.
نارضایتی از وضعیت موجود
در شرایطی که مردم عادی، به دلیل مشکلات اقتصادی و تورم فزاینده، از خدمات عمومی همچون مترو و اتوبوس بهره‌مند نمی‌شوند و در عین حال هزینه‌های سنگینی برای تأمین بنزین می‌پردازند، بسیاری از مردم به شدت از وضعیت موجود ناراضی هستند. مشکلاتی مانند آلودگی هوا، ترافیک شدید، و فشار مالی به خانوارها در حالی که فقط بخش اندکی از جامعه از یارانه بنزین بهره‌مند می‌شوند، بر شدت نارضایتی افزوده است.
زمان تغییر
آیا اکنون زمان آن نرسیده که تصمیمی اساسی برای اصلاح قیمت سوخت در ایران گرفته شود؟ بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ایجاد یک مکانیزم قیمتی مناسب برای سوخت می‌تواند به حل این معضلات کمک کند. این تغییر می‌تواند نه تنها به کاهش ترافیک و آلودگی هوا کمک کند، بلکه به توزیع عادلانه‌تر منابع نیز منجر شود. در این شرایط، باید دید دولت آیا به فکر اصلاح این سیاست است و چطور می‌تواند به مردم واقعیت‌های موجود را شفاف‌تر توضیح دهد.
در نهایت، سؤال اصلی این است که آیا باید برای بهره‌برداری عادلانه از منابع ملی، اقدامی جدی در جهت اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری سوخت صورت گیرد یا اینکه سیاست فعلی همچنان ادامه خواهد داشت؟
منبع:
اعتماد