ایران به عنوان دومین کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی جهان، سال‌هاست که با یک معادله پیچیده دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ از یک‌سو منابع عظیم گاز در اختیار دارد و از سوی دیگر، با بحران ناترازی انرژی و کمبود در تامین گاز روبروست. در حالی که گاز امروز به یکی از مهم‌ترین ابزارهای قدرت در روابط بین‌الملل تبدیل شده، موقعیت ژئوپلیتیک ایران به دلیل چالش‌های داخلی و خارجی در معرض تهدید قرار گرفته است.
ثروت بزرگ، بهره‌برداری کوچک
ایران با در اختیار داشتن ۳۷ میدان گازی قابل برداشت، حدود ۱۷ درصد از ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد. بخش عمده این میادین در جنوب کشور، شمال شرق و دریای خزر واقع شده‌اند و به لحاظ ظرفیت، پتانسیل تبدیل ایران به یکی از قدرت‌های بزرگ انرژی در دنیا را دارند.
پارس جنوبی؛ نگین ذخایر ایران
میدان گازی پارس جنوبی که به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان شناخته می‌شود، به طور مشترک میان ایران و قطر قرار دارد. در حالی که قطر با سرعتی بالا توسعه این میدان را پیش برده و گاز مایع به اقصی نقاط جهان صادر می‌کند، ایران همچنان با سرعتی کندتر به برداشت ادامه می‌دهد و از این رقابت عقب مانده است.
چالش میادین مشترک
یکی دیگر از چالش‌های ایران، میادین گازی مشترک با کشورهای همسایه است. میدان آرش در شمال خلیج فارس با کویت و عربستان سعودی مشترک است؛ میدانی که ایران در برداشت از آن سال‌هاست عقب مانده و رقبای منطقه‌ای، سهم بیشتری از ذخایر آن برداشته‌اند.
گاز شیرین خشکی؛ تکیه‌گاه داخلی
در بخش خشکی، میادین بزرگی مانند تابناک، آغار، خانگیران و کنگان ستون‌های اصلی تامین گاز کشور هستند. این میادین، گاز شیرین تولید می‌کنند که قابلیت تزریق مستقیم به شبکه سراسری را دارند و بخش مهمی از نیاز داخلی را پاسخ می‌دهند.
علاوه بر خشکی، ایران میادین گازی مهمی در آب‌های مرزی خود دارد؛ میادین کیش، چالوس و سردار جنگل از جمله ظرفیت‌هایی هستند که می‌توانند به صادرات و توسعه بازارهای بین‌المللی ایران کمک کنند. اما نبود سرمایه‌گذاری خارجی و ضعف در جذب فناوری، این پروژه‌ها را سال‌ها به عقب رانده است.
صادرات ناچیز در برابر ظرفیت عظیم
ایران در حال حاضر تنها حدود ۱۴ میلیارد مترمکعب گاز به کشورهای همسایه صادر می‌کند؛ این رقم در مقایسه با ذخایر بزرگ ایران، عددی بسیار کوچک به شمار می‌رود. کشورهایی چون قطر و روسیه، با صادرات گسترده گاز، نقش‌های تعیین‌کننده‌تری در بازار انرژی جهانی دارند.
تحریم و سومدیریت؛ مهم‌ترین دلایل ناترازی انرژی
بسیاری از کارشناسان دلایل اصلی عقب‌ماندگی ایران در این حوزه را تحریم‌های بین‌المللی، عدم جذب سرمایه‌گذاری، فرسودگی زیرساخت‌ها و سوءمدیریت داخلی می‌دانند. این عوامل باعث شده‌اند ایران با وجود منابع عظیم، در زمستان‌های سرد، حتی برای تامین نیاز داخل هم با بحران مواجه شود.
در حالی که بسیاری از کشورها گاز را به اهرم دیپلماسی و قدرت تبدیل کرده‌اند، ایران به دلیل عدم توسعه زیرساخت‌ها و کاهش صادرات، نتوانسته است از این فرصت استفاده کند. این مساله می‌تواند در آینده نقش کشور را در معادلات منطقه‌ای و جهانی تضعیف کند.
هشدار زمستان‌های سخت‌تر
کارشناسان هشدار می‌دهند در صورت تداوم وضع موجود و عدم رفع موانع، بحران ناترازی گاز می‌تواند شدت بیشتری پیدا کند و حتی بخش خانگی کشور را در زمستان‌های آینده با خاموشی و قطعی گاز روبرو سازد.
در نهایت باید گفت ایران روی گنجی از گاز نشسته، اما تا زمانی که زیرساخت‌ها توسعه نیابد، سرمایه‌گذاری جذب نشود و تحریم‌ها ادامه داشته باشد، این گنج نمی‌تواند به اهرم قدرت و توسعه تبدیل شود. آینده بازار گاز ایران، بیش از هر زمان دیگری، در گرو تصمیمات استراتژیک و اصلاحات فوری خواهد بود.
منبع:
انرژی پرس
پریا ابراهیمی